2.1 ストラットンの定理

 ベクトル$\VEC{a}$,$\VEC{b}$については,次のような発散に関する関係式がある. \begin{gather} \nabla \cdot ( \VEC{a} \times \VEC{b} ) = \VEC{b} \cdot \nabla \times \VEC{a} - \VEC{a} \cdot \nabla \times \VEC{b} \end{gather} いま,ベクトル$\VEC{a}$の代わりに$\VEC{F}$, ベクトル$\VEC{b}$の代わりに$\nabla \times \VEC{G}$ を考えると, \begin{gather} \nabla \cdot ( \VEC{F} \times \nabla \times \VEC{G} ) = (\nabla \times \VEC{G}) \cdot (\nabla \times \VEC{F}) - \VEC{F} \cdot \nabla \times ( \nabla \times \VEC{G} ) \end{gather} 両辺を交換し,体積積分すると, \begin{eqnarray} &&\iiint _V \{ (\nabla \times \VEC{G}) \cdot (\nabla \times \VEC{F}) - \VEC{F} \cdot \nabla \times ( \nabla \times \VEC{G} ) \} dV \nonumber \\ &=& \iiint _V \nabla \cdot ( \VEC{F} \times \nabla \times \VEC{G} ) dV \end{eqnarray} ガウスの発散定理を用いて上式の右辺を面積分で表すと, \begin{eqnarray} &&\iiint _V \{ (\nabla \times \VEC{G}) \cdot (\nabla \times \VEC{F}) - \VEC{F} \cdot \nabla \times ( \nabla \times \VEC{G} ) \} dV \nonumber \\ &=& \oiint _S ( \VEC{F} \times \nabla \times \VEC{G} ) \cdot \VEC{n} dS \label{eq:green1a} \end{eqnarray} これをベクトルのグリーンの第一定理という.これより,$\VEC{F}$と$\VEC{G}$を入れ換えると, \begin{eqnarray} &&\iiint _V \{ (\nabla \times \VEC{G}) \cdot (\nabla \times \VEC{F}) - \VEC{G} \cdot \nabla \times ( \nabla \times \VEC{F} ) \} dV \nonumber \\ &=& \oiint _S ( \VEC{G} \times \nabla \times \VEC{F} ) \cdot \VEC{n} dS \label{eq:green1b} \end{eqnarray} 式\eqref{eq:green1a}と式\eqref{eq:green1b}の差より, ベクトルのグリーンの第二定理,いわゆるストラットンの定理(Stratton's theorems)が得られ,次のようになる. \begin{eqnarray} &&\iiint _V (\VEC{F} \cdot \nabla \times \nabla \times \VEC{G} - \VEC{G} \cdot \nabla \times \nabla \times \VEC{F} ) \ dV \nonumber \\ &=& \oiint _S ( \VEC{G} \times \nabla \times \VEC{F} - \VEC{F} \times \nabla \times \VEC{G} ) \cdot \VEC{n} dS \end{eqnarray} ただし,$\VEC{n}$は外向き法線ベクトルを示す.