3.2 軸対称導波管のモード関数の内積(TE-TE,TM-TM)
     2つのモードともTEモード,あるいはTMモードの場合,モード関数の内積は,次のようにスカラー関数によって求めることができる.
    \begin{gather}
    \iint_S \VEC{e} \cdot \widehat{\VEC{e}} \ dS
    = \iint_S \VEC{h} \cdot \widehat{\VEC{h}} \ dS
    = \iint_S \big( \nabla_t \Psi \big) \cdot \big( \nabla_t \widehat{\Psi} \big) dS
    \end{gather}
    グリーンの第一定理
    \begin{gather}
    \iint _S \left( \Phi \nabla _t^2 \Psi + \nabla _t \Phi \cdot \nabla _t \Psi \right) dS
    = \oint _C \Phi \frac{\partial \Psi}{\partial n} d\sigma
    \end{gather}
    および
    \begin{gather}
    \nabla _t^2 \Psi_{mn} + k_{c,mn}^2 \Psi_{mn} = 0, \ \ \ \ \ 
    \nabla _t^2 \widehat{\Psi}_{m'n'} + \widehat{k}_{c,m'n'}^2 \widehat{\Psi}_{m'n'} = 0
    \end{gather}
    より,
    \begin{eqnarray}
    I_{mn,\widehat{m'n'}}
    &\equiv& \iint_S \big( \nabla_t \Psi_{mn} \big) \cdot \big( \nabla_t \widehat{\Psi}_{m'n'} \big) dS
    \nonumber \\
    &=& \widehat{k}_{c,m'n'}^2 \iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    + \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma \label{eq:Iihj1}
    \end{eqnarray}
    ただし,$\partial/\partial n$は積分範囲$S$からの外向き法線方向の微分,
    $d\sigma $は$S$の周囲にとった周回積分路$C$に沿う線要素を示す.逆に,$\Psi_{mn}$と$\widehat{\Psi}_{m'n'}$を交換して,
    \begin{gather}
    I_{mn,\widehat{m'n'}}
    = k_{c,mn}^2 \iint_S \widehat{\Psi}_{m'n'} \Psi_{mn} dS
    + \oint _C \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} d\sigma
    \end{gather}
    グリーンの第一定理から得られた2つの式を用いて面積分の項を消去すると,
    \begin{align}
    &\big( k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,m'n'}^2  \big) I_{mn,\widehat{m'n'}}
    \nonumber \\
    &= k_{c,mn}^2 \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    - \widehat{k}_{c,m'n'}^2 \oint _C \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} d\sigma
    \end{align}
    これより,$k_{c,mn} \neq \widehat{k}_{c,mn'}$のとき,
    \begin{align}
    &I_{mn,\widehat{m'n'}}
    \nonumber \\
    &= \frac{1}{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,m'n'}^2}
    \left( k_{c,mn}^2 \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    - \widehat{k}_{c,m'n'}^2 \oint _C \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} d\sigma
    \right)
    \nonumber
    \end{align}
    積分範囲(周回積分路C)が$z$軸(導波路断面に直交)に関して回転対称な場合,断面上の法線方向成分$n$は$\rho$方向であり,その微分は次のようになる.
    \begin{eqnarray}
    \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} 
    &=& \frac{\partial}{\partial \rho} \Big\{ A_{mn} f_{mn} (k_{c,mn} \rho) \Phi(m\phi) \Big\}
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \frac{df_{mn}}{d\rho} \Phi(m\phi) 
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} k_{c,mn}
    \Big\{ B_{mn}^N J'_m \big( k_{c,mn} \rho \big) 
    - B_{mn}^J N'_m \big( k_{c,mn} \rho \big) \Big\} \Phi(m\phi) 
    \end{eqnarray}
    ここで,
    \begin{align}
    &f'_{mn} \equiv B_{mn}^N J'_m \big( k_{c,mn} \rho \big) 
    - B_{mn}^J N'_m \big( k_{c,mn} \rho \big)
    \\
    &g'_{m'n'} \equiv \widehat{B}_{m'n'}^N J'_{m'} \big( \widehat{k}_{c,m'n'} \rho \big) 
    - \widehat{B}_{m'n'}^J N'_{m'} \big( \widehat{k}_{c,m'n'} \rho \big)
    \end{align}
    これより,
    \begin{align}
    &\frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} 
    = A_{mn} k_{c,mn} f'_{mn} \Phi(m\phi)
    \\
    &\frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} 
    = \widehat{A}_{m'n'} \widehat{k}_{c,m'n'} g'_{m'n'} \Phi(m' \phi) 
    \end{align}
    ただし,
    \begin{gather}
    J_m'(\xi)= \frac{dJ_m(\xi)}{d\xi}, \ \ \ \ \ 
    N_m'(\xi)= \frac{dN_m(\xi)}{d\xi}
    \end{gather}
    よって,周回積分は,
    \begin{eqnarray}
    &&\oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{m'n'} \oint _C f_{mn} (k_{c,mn} \rho) \Phi (m\phi)
    \frac{dg_{m'n'} (\widehat{k}_{c,m'n'} \rho)}{d\rho} \Phi(m' \phi) \rho d\phi
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{m'n'} 
    \left[ \rho f_{mn} (k_{c,mn} \rho) \frac{dg_{m'n'}(\widehat{k}_{c,m'n'} \rho)}{d\rho} 
    \right]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \int_0^{2\pi} \Phi_m (\phi) \Phi_{m'} (\phi) d\phi
    \end{eqnarray}
    このとき,両者ともTEモード,および両者ともTMモードの場合,各々,
    \begin{eqnarray}
    \int_0^{2\pi} \Phi_m^{\TE} (\phi) \Phi_{m'}^{\TE} (\phi) d\phi
    &=& \int_0^{2\pi} \begin{matrix} \sin (m \phi) \sin (m' \phi) \\
    \cos (m \phi) \cos (m' \phi) \end{matrix} d\phi 
    \nonumber \\
    &=& \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \\
    \int_0^{2\pi} \Phi_m^{\TM} (\phi) \Phi_{m'}^{\TM} (\phi) d\phi
    &=& \int_0^{2\pi} \begin{matrix} (-\cos (m \phi)) (-\cos (m' \phi)) \\
    \sin (m \phi) \sin (m' \phi)\end{matrix} d\phi 
    \nonumber \\
    &=& \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \end{eqnarray}
    ここで,
    \begin{gather}
    \epsilon _m = \left\{
    \begin {array}{ll}
      1 & (m=0) \\
      2 & (m=1,2, \cdots )
    \end{array} \right.
    \label{eq:epsilon_m}
    \end{gather}
    ただし,$m=0$ のときの$\sin m \phi$は除く.
    TE,TMをまとめると,
    \begin{gather}
    \int_0^{2\pi} \Phi_m (\phi) \Phi_{m'} (\phi) d\phi = \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \end{gather}
    よって,
    \begin{gather}
    \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    = A_{mn} \widehat{A}_{mn'} 
    \widehat{k}_{c,mn'} \Big[ \rho f_{mn} g_{mn'}' \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \end{gather}
    同様にして,
    \begin{gather}
    \oint _C \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} d\sigma
    = A_{mn} \widehat{A}_{mn'} 
    k_{c,mn} \Big[ \rho g_{mn'} f_{mn}' \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \end{gather}
    これより,$k_{c,mn} \neq \widehat{k}_{c,mn'}$のとき,
    \begin{align}
    &I_{mn,\widehat{m'n'}}
    \nonumber \\
    &= A_{mn} \widehat{A}_{mn'}  
    \frac{k_{c,mn} \widehat{k}_{c,mn'} }{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,mn'}^2} 
    \Big[ k_{c,mn} \rho f_{mn} g_{mn'}' - \widehat{k}_{c,mn'} \rho f'_{mn} g_{mn'} 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \nonumber
    \end{align}
    両者とも,同一の導波路のモード関数であれば,$k_{c,mn} \neq k_{c,mn'}$のとき,
    \begin{align}
    &I_{mn,m'n'}
    \nonumber \\
    &= A_{mn} A_{mn'} 
    \frac{k_{c,mn} k_{c,mn'} }{k_{c,mn}^2 - k_{c,mn'}^2} 
    \Big[ k_{c,mn} \rho f_{mn} f_{mn'}' - k_{c,mn'} \rho f'_{mn} f_{mn'} 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2} \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \nonumber
    \end{align}
    積分範囲を導波路断面と一致させると,
    $C$上で$\Psi_{mn}, \Psi_{mn'}=0$,あるいは
    $\displaystyle{\frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n}, 
    \frac{\partial \Psi_{mn'}}{\partial n}=0}$ のとき,上式はゼロ,つまり
    $k_{c,mn} \neq k_{c,mn'}$
    のとき,$I_{mn,m'n'}=0$
    が成り立ち,異なるモードが直交していることもわかる.
    
     逆に,$I_{mn,\widehat{m'n'}}$を消去すると,
    \begin{align}
    &\big( k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,m'n'}^2  \big) \iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    \nonumber \\
    &= \oint _C \left( \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} 
    - \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} \right) d\sigma
    \end{align}
    $k_{c,mn} \neq k_{c,m'n'}$のとき,
    \begin{align}
    &\iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    \nonumber \\
    &= \frac{1}{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,m'n'}^2}
    \oint _C \left( \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} 
    - \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} \right) d\sigma
    \end{align}
    上式右辺は周回積分より,
    \begin{gather}
    A_{mn} \widehat{A}_{mn'} 
    \frac{1}{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,mn'}^2} 
    \Big[ \widehat{k}_{c,mn'} \rho f_{mn} g_{mn'}' - k_{c,mn} \rho f'_{mn} g_{mn'} 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \end{gather}
    一方,左辺は面積分より,
    \begin{eqnarray}
    &&\iint_{S_C} \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{m'n'} 
    \iint_{S_C} f_{mn} (k_{c,mn} \rho) \Phi_m(\phi)
    g_{m'n'} (\widehat{k}_{c,m'n'} \rho) \Phi_{m'} (\phi) dS
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{m'n'} \int_{\rho_1}^{\rho_2} f_{mn} g_{m'n'} \rho d\rho
    \int_0^{2\pi} \Phi_m \Phi_{m'} d\phi
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{mn'} \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \int_{\rho_1}^{\rho_2} f_{mn} g_{mn'} \rho d\rho
    \end{eqnarray}
    半径方向$\rho$の積分は,ベッセル関数の不定積分公式
    \begin{gather}
    \int zuv \ dz = \frac{z ( uv'-u'v ) }{\alpha^2- \beta^2}
    \end{gather}
    より,$k_{c,mn} \neq k_{c,mn'}$のとき,
    \begin{align}
    &\int_{\rho_1}^{\rho_2} f_{mn} g_{mn'} \rho d\rho
    \nonumber \\
    &= \left[ \frac{\rho}{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,mn'}^2} 
    \left\{ \widehat{k}_{c,mn'} f_{mn} g_{mn'}'
    - k_{c,mn} f_{mn}' g_{mn'} \right\}
    \right]_{\rho_1}^{\rho_2} 
    \end{align}
    したがって,次のように周回積分の結果と一致することが確認できる.
    \begin{align}
    &\iint_{S_C} \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    \nonumber \\
    &= \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \frac{A_{mn} \widehat{A}_{mn'}}{k_{c,mn}^2 - \widehat{k}_{c,mn'}^2} 
    \Big[ \widehat{k}_{c,mn'} \rho f_{mn} g_{mn'}' - k_{c,mn} \rho f'_{mn} g_{mn'} 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{align}
     次に,$k_{c,mn} = k_{c,mn'}(\neq 0)$のとき,ベッセル関数の不定積分公式
    \begin{gather}
    \int zu_1 u_2 dz
    = \frac{1}{2} \left\{ \frac{z^2}{\alpha^2} u_1' u_2' 
    + \left( z^2 - \frac{\nu ^2}{\alpha ^2} \right) u_1 u_2 \right\}
    \end{gather}
    より,
    \begin{gather}
    \int_{\rho_1}^{\rho_2} f_{mn} g_{mn'} \rho d\rho
    = \frac{1}{2} \left[ \rho^2 f_{mn}' g_{mn}' 
    + \left( \rho^2 - \frac{m^2}{k_{c,mn}^2} \right) f_{mn} g_{mn'} \right]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{gather}
    これより,
    \begin{align}
    &\iint_{S_C} \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    \nonumber \\
    &= A_{mn} \widehat{A}_{mn'} \delta _{mm'} \frac{2\pi}{\epsilon _m}
    \frac{1}{2} \left[ \rho^2 f_{mn}' g_{mn}' 
    + \left( \rho^2 - \frac{m^2}{k_{c,mn}^2} \right) f_{mn} g_{mn'} \right]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{align}
    $I_{mn,\widehat{m'n'}}$は,$k_{c,mn} = \widehat{k}_{c,m'n'}$のとき,
    \begin{eqnarray}
    I_{mn,\widehat{m'n'}}
    &=& k_{c,mn}^2 \iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    + \oint _C \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} \widehat{\Psi}_{m'n'} d\sigma
    \nonumber \\
    &=& k_{c,mn}^2 \iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    + \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    \end{eqnarray}
    ここで,
    \begin{gather}
    \oint _C \Psi_{mn} \frac{\partial \widehat{\Psi}_{m'n'}}{\partial n} d\sigma
    = \oint _C \widehat{\Psi}_{m'n'} \frac{\partial \Psi_{mn}}{\partial n} d\sigma \ \ \ \ \ 
    (k_{c,mn} = \widehat{k}_{c,m'n'})
    \label{eq:ki_eq_kj}
    \end{gather}
    これより,
    \begin{eqnarray}
    I_{mn,\widehat{m'n'}}
    &=& k_{c,mn}^2 \iint_S \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} dS
    + \frac{1}{2} \oint _C \frac{\partial}{\partial n} \Big( \Psi_{mn} \widehat{\Psi}_{m'n'} \Big) d\sigma
    \nonumber \\
    &=& A_{mn} \widehat{A}_{m'n'} \delta _{mm'} \frac{\pi}{\epsilon _m}
    \left[ k_{c,mn}^2 \rho^2 f_{mn}' g_{mn'}' 
    + \Big( k_{c,mn}^2 \rho^2 - m^2 \right) f_{mn} g_{mn'}
    \nonumber \\
    &&+ k_{c,mn} \rho \Big( f_{mn} g_{mn'}' + f'_{mn} g_{mn'} \Big) 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \nonumber
    \end{eqnarray}
    ただし,
    \begin{gather}
    \Big[ \rho f_{mn} g_{mn'}' \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    = \Big[ \rho g_{mn'} f_{mn}' \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{gather}
    実際に計算すると,
    \begin{eqnarray}
    &&\Big[ \rho  
    \big\{ B_{mn}^N J_m (k_{c,mn} \rho ) - B_{mn}^J N_m (k_{c,mn} \rho ) \big\}
    \nonumber \\
    && \cdot 
    \big\{ \widehat{B}_{mn'}^N J'_m (k_{c,mn'} \rho ) - \widehat{B}_{mn'}^J N'_m (k_{c,mn} \rho ) \big\}
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2} 
    \nonumber \\
    &&- \Big[ \rho  
    \big\{ \widehat{B}_{mn}^N J_m (k_{c,mn} \rho ) - \widehat{B}_{mn}^J N_m (k_{c,mn} \rho ) \big\}
    \nonumber \\
    && \cdot 
    \big\{ B_{mn'}^N J'_m (k_{c,mn'} \rho ) - B_{mn'}^J N'_m (k_{c,mn} \rho ) \big\}
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \nonumber \\
    &=& \Big[ \rho \big( -B_{mn}^N \widehat{B}_{mn'}^J J_m N'_m - B_{mn}^J \widehat{B}_{mn'}^N N_m J'_m 
    \big) \Big]_{\rho_1}^{\rho_2} 
    \nonumber \\
    &&- \Big[ \rho \big( - \widehat{B}_{mn'}^N B_{mn}^J J_m N'_m -\widehat{B}_{mn'}^JB_{mn}^N N_m J'_m 
    \big) \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \nonumber \\
    &=& \big( B_{mn}^J \widehat{B}_{mn'}^N - B_{mn}^N \widehat{B}_{mn'}^J \big) 
    \nonumber \\
    &&\cdot \Big[ \rho 
    \big\{ J_m(k_{c,mn} \rho) N'_m(k_{c,mn}) - J_m'(k_{c,mn}) N_m(k_{c,mn}) \big\}
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \nonumber \\
    &=& \big( B_{mn}^J \widehat{B}_{mn'}^N - B_{mn}^N \widehat{B}_{mn'}^J \big) 
    \left[ \rho 
    \frac{2}{\pi k_{c,mn} \rho} \right]_{\rho_1}^{\rho_2} 
    \nonumber \\
    &=& 0
    \end{eqnarray}
     両者とも,同一の導波路のモード関数であれば,
    \begin{align}
    &I_{mn,m'n'}
    = A_{mn} A_{mn'} \delta _{mm'} \frac{\pi}{\epsilon _m}
    \Big[ k_{c,mn}^2 \rho^2 f_{mn}' f_{mn'}' 
    \nonumber \\
    &+ \Big( k_{c,mn}^2 \rho^2 - m^2 \Big) f_{mn} f_{mn'}
    + k_{c,mn} \rho \Big( f_{mn} f_{mn'}' + f'_{mn} f_{mn'} \Big) 
    \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{align}
    特に,同一モードの場合,
    \begin{eqnarray}
    I_{mn,mn}
    &=& A_{mn}^2 \frac{\pi}{\epsilon _m}
    \Big[ k_{c,mn}^2 \rho^2 f_{mn}^{\prime 2} 
    \nonumber \\
    &&+ \Big( k_{c,mn}^2 \rho^2 - m^2 \Big) f_{mn}^2
    + 2k_{c,mn} \rho f_{mn} f_{mn}' \Big]_{\rho_1}^{\rho_2}
    \end{eqnarray}