等リプル(Chebyshev)特性

チェビシェフ多項式を用いた特性関数

 特性関数\(K(s)\)を,\(s = j \Omega\) より, \begin{gather} K(s) = K(j \Omega) \equiv \varepsilon T_N(\Omega) \end{gather} ここで,\(T_N(\Omega)\)は\(N\)次のチェビシェフ多項式(Chebyshev polynomial)を示し, \begin{gather} T_N (\Omega) = \left\{ \begin {array}{ll} (-1)^N \cosh \big( N \cosh ^{-1} |\Omega| \big) & (\Omega < -1) \\ \cos \big( N \cos^{-1} \Omega \big) & (|\Omega| \le 1) \\ \cosh \big( N \cosh ^{-1} \Omega \big) & (\Omega > 1) \end{array} \right. \end{gather} また,\(\varepsilon\) は通過域のリプルの大きさを決めるパラメータ(実数)である.これより, \begin{eqnarray} |K(s)|^2 &=& K(s) K(s)^*=K(s) K(-s) =K(j\Omega) K(-j\Omega) \nonumber \\ &=& \varepsilon T_N(\Omega) \cdot \varepsilon T_N(-\Omega) = \varepsilon^2 T_N^2(\Omega) \\ |H(s)|^2 &=& 1+|K(s)|^2 = 1+\varepsilon^2 T_N^2 (\Omega) \end{eqnarray} ここで,遮断点\(\Omega =1\)のとき,\(|H|^2\)は,\(T_N(1)=1\)より, \begin{gather} |H|^2 \Big| _{\Omega=1} = 1+\varepsilon^2 T_N^2 (1) = 1+\varepsilon^2 \end{gather} 通過域のリプルの最大値は, \begin{gather} |H|_{max} = \sqrt{1+\varepsilon^2} \end{gather} デジベル値は,\(L_{Ar}=10 \log_{10} (1+\varepsilon^2)\) [dB]. 逆に,\(\varepsilon\)は, \begin{gather} \varepsilon = \sqrt{10^{\frac{L_{Ar}}{10}}-1} \end{gather}

伝達関数の因数分解

 等リプル特性\(H(s)\)を\(s\)に関して因数分解するため,\(|H(s)|^2=0\)の根を求める.\(s=j \Omega\)より,\(\Omega = -js\)ゆえ, \begin{gather} |H(s)|^2 = 1+\varepsilon^2 T_N^2 (-js) =0 \\ T_N^2 (-js) = - \frac{1}{\varepsilon^2} \nonumber \\ T_N (-js) = \pm \frac{\sqrt{-1}}{\varepsilon} = \pm \frac{j}{\varepsilon} \end{gather} ここで,\(T_N (\Omega) = \cos ( N \cos ^{-1} \Omega )\)ゆえ, \begin{gather} \pm \frac{j}{\varepsilon} = \cos \{ N \cos ^{-1} (-js) \} \end{gather} いま, \begin{gather} \cos ^{-1} (-js) \equiv x+jy \end{gather} とおくと,加法定理および \begin{gather} \cos j \alpha = \cosh \alpha \\ \sin j \alpha = j \sinh \alpha \end{gather} より, \begin{eqnarray} \pm \frac{j}{\varepsilon} &=& \cos \{ N (x+jy) \} \nonumber \\ &=& \cos Nx \cos jNy - \sin Nx \sin jNy \nonumber \\ &=& \cos Nx \cosh Ny - j \sin Nx \sinh Ny \end{eqnarray} 上式の実部より, \begin{gather} \cos Nx \cosh Ny = 0 \end{gather} \(\cosh Ny \ge 1\)ゆえ,\(\cosh Ny \ne 0\).よって,\(\cos Nx =0\)が成り立つ. したがって,\(\cos Nx =0\)を満たす\(Nx\)は, \begin{gather} Nx = \frac{\pi}{2} + k \pi = \frac{(2k+1)\pi}{2} \ \ \ (k = 0, \pm 1, \pm 2, \cdots) \end{gather} よって,\(x\) は, \begin{gather} x = \pm \frac{(2n+1)\pi}{2N} \ \ \ (n = 0, 1, 2, \cdots, N-1) \end{gather} このとき,\(\sin Nx = \pm 1\).一方,上で示した\(\pm \frac{j}{\varepsilon}\)の虚部より, \begin{gather} \pm \frac{1}{\varepsilon} = \sin Nx \sinh Ny \nonumber \\ \frac{1}{\varepsilon} = \pm \sinh Ny \end{gather} よって,\(y\) は, \begin{gather} y = \pm \frac{1}{N} \sinh ^{-1} \frac{1}{\varepsilon} \end{gather} ここで,\(-js = \cos (x+jy)\)より,零点\(s\)は, \begin{eqnarray} s &=& j \cos (x+jy) \nonumber \\ &=& j (\cos x \cosh y - j \sin x \sinh y) \nonumber \\ &=& j \cos x \cosh y + \sin x \sinh y \nonumber \\ &\equiv & \sigma_n + j \omega_n = s_n \end{eqnarray} 実現可能な回路を得るためには,複素平面の左半面にある零点\(s_n\)を選べばよいので, \(\Re (s_n) = \sigma_n \lt 0\) ゆえ, \begin{eqnarray} \sigma_n &=& - \sin \frac{(2n+1)\pi}{2N} \sinh a \\ \omega_n &=& \cos \frac{(2n+1)\pi}{2N} \cosh a \end{eqnarray} ここで, \begin{gather} a = \frac{1}{N} \sinh ^{-1} \frac{1}{\varepsilon} \end{gather}

伝達関数の零点

 \(|H(s)|^2\)は, \begin{eqnarray} |H(s)|^2 &=& 1+\varepsilon^2 T_N^2 (-js) \nonumber \\ &=& 1+\varepsilon^2 \left\{ 2^{N-1} (-js)^N + \cdots \right\}^2 \nonumber \\ &=& \varepsilon^2 2^{2(N-1)} (-1)^N s^{2N} + \cdots \end{eqnarray} 零点\(s_n\)より伝達関数\(H(s)\),さらには反射係数\(\Gamma(s)\)は, \begin{gather} H(s) = \pm \varepsilon 2^{N-1} (-j)^N \prod _{n=1}^N \left( s-s_n \right) \\ \Gamma(s) = \frac{K(s)}{H(s)} = \pm \frac{T_N (\Omega)}{\displaystyle{2^{N-1} (-j)^N \prod _{n=1}^N \left( s-s_n \right)}} \end{gather} また,上で求めた\(\sigma_n\),\(\omega_n\)より, \begin{gather} \sin^2 \frac{(2n+1)\pi}{2N} + \cos^2 \frac{(2n+1)\pi}{2N} = \frac{\sigma_n^2}{\sinh ^2a} + \frac{\omega_n^2}{\cosh ^2a} = 1 \end{gather} これより,零点\(s_n\)は複素平面のだ円(直交するだ円の軸は実軸と虚軸)上にあることがわかる. 下の図は,\(N=2,3,4,5\)の0.5dB等リップル特性における\(s_n\)を各々,プロットしたもので,\(s_n\)がだ円上にあることが確認できる.
\(s_n\)の位置(\(N=2\))
\(s_n\)の位置(\(N=3\))
\(s_n\)の位置(\(N=4\))
\(s_n\)の位置(\(N=5\))

周波数特性

 \(|H|^2\) dB,Arg\((1/H)\) deg,\(1/|\Gamma|^2\) dBの周波数特性を示すと次のようになり,\(N=2\)から,順次,段数\(N\)を増やした特性を追加してプロットしている.
0.5dBの等リップル特性の低域通過特性(\(N=2\))
0.5dBの等リップル特性の低域通過特性(\(N=2,3\))
0.5dBの等リップル特性の低域通過特性(\(N=2,3,4\))
0.5dBの等リップル特性の低域通過特性(\(N=2,3,4,5\))

リプルを0.05dBとしたときは次のようになり,帯域内はもちろん所定のリプルとなるが,帯域外は上の図(リプル0.5dB)に比べて緩やかな特性に変化していることが確認できる.

0.05dBの等リップル特性の低域通過特性(\(N=2,3,4,5\))